Oddiy xalq tilida “poraxo‘rlik”, “korrupsiya” deb atalmish mohiyat – hayotning barcha sohalari rivojiga katta salbiy ta’sir ko‘rsatadi va biz unga qarshi kurashish uchun bu kasallikning kelib chiqish manbaini bilishimiz kerak.
Korrupsiya o‘zi nima?
Normativ-huquqiy hujjatlarda “korrupsiya” tushunchasi quyidagi tartibda ta’riflanadi: “Korrupsiya - davlat organining mansabdor shaxsi tomonidan o‘z shaxsiy ehtiyojlarini qondirish uchun hokimiyat yoki vakolatni suiiste’mol qilish, fuqarolarning huquqlari yoki qonuniy himoyalangan manfaatlariga katta zarar etkazish bilan davlat va jamiyat manfaatlarida ifodalanadigan ijtimoiy hodisadir.
Darhaqiqat, korrupsiya qonunchilik tartibining va jamiyat axloqiy normalarining buzilishini olib keladi.
Korrupsiyaning kelib chiqish ildizi qaerda?
Mutaxassislar, muassasalar va xalqaro tashkilotlar korrupsiyaga qarshi kurashning samarali usullarini topish maqsadida korrupsiya manbasini aniqlash va o‘rganish uchun yuzlab, minglab tadqiqotlar olib bordi. Turli indekslarni hisobga olgan holda noyob reyting va jadvallar yaratildi. Turli formulalarni ishlab chiqqanlariga qaramasdan, bu kasallikka qarshi bo‘lgan barcha xalqlar uchun mos keladigan umumiy echim topilmadi.
Tadqiqotchilar korrupsiya rivojlanishining to‘rtta asosiy sababini aniqlashdi.
Huquqiy sabablari. Korrupsiyaning rivojlanishi qonunlar sifatiga bog‘liqdir. Ba’zi qonunlar ishlamaydi va ayrim uddaburonlar bundan ustalik bilan foydalanadilar.
Institutsional sabablar. Birinchi o‘rinda davlat tomonidan tartibga solish tizimining kamchiliklari turadi. Shuningdek, demokratik institutlarning ojizligi, hukumat faoliyatining yaqinligi yoki bu tadbirlarning fuqarolik nazoratidan uzoqligi kiradi.
Ijtimoiy sabablar yoki ijtimoiy muhit. Bu omillarga aholining huquqiy bilim darajasi, madaniyat darajasi, ma’naviyati, jamiyat faoliyatining barcha javbhalarida sustligi kiradi.
Xulosa qilib aytganda, korrupsiya yuqoridagi omillar asosida yaratilgan nosog‘lom tizimda yashayotgan jamiyatda o‘zini namoyon qiladi. Ta’kidlash joizki, korrupsiyaga qarshi kurashda ommaviy axborot vositalarining asosiy vazifasi aholini ijtimoiy kayfiyat bilan tarbiyalash, ya’ni bu salbiy holatning o‘tkir cho‘qqisiga erishishdan iboratdir.
Axborot xizmati